6de zondag door het jaar

Auteur: Bernard De Cock
Datum: 09-02-2023
Liturgische tijd: Door het jaar
Liturgische jaar: A
Jaar: 2022-2023

Een van mijn leermeesters, een wijze universiteitsprofessor met veel gezond verstand, heeft me ooit gezegd: “Gewoon goed, is ook goed”. Ik had hem mijn twijfel en mijn bezorgdheid toevertrouwd over een studie die ik onder zijn leiding aan het maken was. ‘Zijn mijn gedachten wel origineel en goed genoeg?’, vroeg ik hem. Ik was er echt niet gerust over. En toen kwam dat verlossende “gewoon goed, is ook goed”. We hebben er met elkaar nooit meer over gepraat. Maar ik herinner me heel goed dat zijn uitspraak mij op dat moment hielp om rustig te worden en mijn eigendunk te relativeren. Maar evenzeer ontlokte die uitspraak bij mij de reactie dat mijn studie toch wel iets meer mocht zijn dan het gewone. Dat dubbele gevoel van enerzijds ‘ik ben slechts die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’.

 Ik moest spontaan aan die anekdote denken, toen ik het lange evangelie van vandaag las. De tekst komt uit de bekende Bergrede van Jezus, die we al enkele zondagen aan het beluisteren zijn en nog verder zullen beluisteren. Vandaag geeft Jezus ons zijn visie, zijn interpretatie van de Joodse Wet met zijn 613 voorschriften. Die geboden en verboden moeten een ordentelijke en rechtvaardige samenleving waarborgen. Ze moeten ervoor zorgen dat de maatschappij niet ten ondergaat aan chaos en dat ieder zijn recht krijgt. Dat is het beeld van de rechtvaardigheid als weegschaal, die door vrouwe Justitia in haar hand gehouden wordt en waarin ze alles afweegt, zonder iemand te bevoordelen of te benadelen. Ze is immers geblinddoekt. Ze weegt zuiver zakelijk misdaad en vergelding tegen elkaar af. Moreel gezien, is dat een hele stap vooruit als je het vergelijkt met een mateloze bloedwraak. Ik geef een voorbeeld. In het boek Genesis staat er: “Ik sloeg een man dood, om de wonde die men mij toebracht, ik doodde een knaap om de striem die ik kreeg”. De vergelding staat hier niet in verhouding tot de misdaad. Rechtvaardig – in de betekenis van vrouwe Justitia – is, dat je degene die jou verwond heeft, ook verwondt, maar niet méér, en degene die je een striem geeft, ook een striem geeft, maar niet méér. Dat niet méér is op zich al een hele vooruitgang. Ik herhaal het: de rechtvaardige vergelding is een inperking van de uitzinnige wraak. M.a.w. Indien we die evenwichtige verhouding tussen misdaad en straf niet hadden, zouden we allen in barbarij vervallen.  Zou je hier dus ook mogen zeggen: gewoon ‘rechtvaardig’, is zeker ook rechtvaardig?

 Ja, zegt Jezus, maar voor mij is dat niet voldoende. Het is alsof hij zegt: je kunt en moet beter doen. “Jullie gerechtigheid moet die van de Schriftgeleerden en Farizeeën ver overtreffen”, zegt hij. Het gaat hem dus om een nieuwe, een overvloedige gerechtigheid. Het gaat hem om meer dan het gewone, om meer dan het gelijke gewicht van de weegschaal. Wat dat voor ons aller leven betekent, maakt Jezus duidelijk met een zestal voorbeelden, waarvan we er vier hoorden in het evangelie van daarnet. Over moord, over overspel, over echtscheiding en over de valse eed. Jezus was geen theoreticus, hij sprak over concrete gevallen uit een mensenleven, die nu nog steeds voorkomen. Hij is daarbij vrij streng in zijn interpretatie. Hoe gaat hij tewerk?

 Laten we zijn eerste voorbeeld nemen, over moord. Hij begint met het gekende gebod om niet te moorden in herinnering te brengen. Daarna geeft hij zijn eigen interpretatie. Die komt hierop neer: moorden begint niet pas bij het fysieke doodslaan, maar al veel vroeger, namelijk bij het kwaad zijn op je broeder en bij de verbale agressie, het doodkloppen van hem met je verwijten. Uiteindelijk begint het moorden al bij de woede, die zich afspeelt in jouw binnenste, in jouw hart. Dat escaleert dan verder door je broeder het scheldwoord ‘raka’ naar het hoofd te slingeren. Raka betekent leeghoofd. Het wordt gezegd van iemand die geen menselijke relaties aankan. Tenslotte iemand ‘dwaas’ noemen was in die cultuur het ergste, want het betekende: u leeft zonder God. Dat was iemand verdoemen.

 We weten inderdaad dat we iemand niet alleen van het leven kunnen beroven in de letterlijke zin van het woord, maar ook iemand alle levensvreugde ontnemen door datgene wat we over of tot iemand zeggen. Denk hier aan enkele recente verschrikkelijke gevolgen van pesten. Jezus radicaliseert hier het gebod om niet te moorden. Hij plaatst rond dat gebod een omheining, palen, bepalingen. Het overtreden van het gebod begint dus niet enkel bij het gebod zelf, maar al veel eerder. Bij de omheiningen van de woede en van het woordelijk doodkloppen. Als je die palen, die grenzen, die omheiningen passeert, overtreed je al het gebod. Als je in je hart woedend bent op je broeder, ben je al in de gevarenzone van de moord.

 Op dezelfde manier behandelt Jezus ook de overige drie voorbeelden. Soms met een beeldtaal die ons choqueert. Men spreekt hier dan ook van ‘struikelteksten’. We vallen daarover, over ons oog uitrukken en onze hand afhakken als die ons tot zonde verleiden. Met die harde oosterse literaire stijl wil Jezus de ernst van wat hij zegt, duidelijk onderstrepen. Wanneer de Wet op zo’n manier geradicaliseerd wordt, dan kan niemand zomaar steunen op zijn of haar volbrengen van de Wet, op de zogenaamde weegschaal in evenwicht. Er is meer nodig. Dat noemen wij in de volksmond: hulp van bovenaf. Je mag het ook genade noemen.

 Ja, gewoon goed, is ook goed. Het dubbele gevoel blijft. Het gevoel van enerzijds ‘ik ben slechts die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’. Maar nu voeg ik eraan toe: help mij hierbij, mijn God. Amen. 

 
Preek van de week

Inschrijving

Indien u iedere week een voorstel van preektekst van een dominicaan of een lekendominicaan wilt ontvangen, vragen wij u om uw inschrijving te bevestigen door te klikken op de link. Wij danken u bij voorbaat voor uw interesse in ons initiatief.

Onze preken

  • Paaszondag

    Paaszondag

    Pasen is hét hoogfeest van het christendom. Jezus van Nazareth is niet in de dood gebleven. Hij is opgewekt ten Read More
  • Paaswake

    Paaswake

    Deze avond is een avond waarop je staat voor een grote keuze. Op het moment dat we overgaan van dood Read More
  • Witte Donderdag

    Witte Donderdag

    De lezingen van vandaag plaatsen ons samenzijn in een continuïteit van bijzondere orde. Drie verhalen en vertrouwde gebaren ballen verleden Read More
  • 1
  • 2