Eind juli is de zomer op zijn hoogtepunt gekomen. Ook al lijkt het nog veraf, we weten dat het binnen enkele weken herfst zal worden. Het boek Prediker, waaruit de eerste lezing genomen werd, wordt in de synagoge gelezen in het najaar, tijdens het zeven dagen durende Loofhuttenfeest. Tijdens het Sukkot- of Loofhuttenfeest wordt herdacht dat de Israëlieten veertig jaar lang, onder de bescherming van de Levende, rondtrokken en verbleven in tenten of hutten. Tussen de uittocht uit het slavenhuis en de intocht in het beloofde land ligt de lange tocht door de woestijn. In de woestijn vindt de confrontatie plaats met zowel de vluchtigheid als de moeizaamheid van het bestaan. Net als antwoordpsalm 90 (toegeschreven aan Mozes) drukt het boek Prediker de zwaarte en moeizaamheid van het bestaan uit: “ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdel”. Het lijkt geen vrolijke boodschap, zo in deze vakantieperiode.

Ik wil vandaag blijven stilstaan bij de eerste lezing, het bekende verhaal van Abraham die God tot vervelens toe blijft smeken om de goede mensen uit Sodom en Gomorra niet samen met de slechteriken te straffen. Misschien toch eerst even opnieuw het verhaal situeren.

Abraham heeft drie vreemdelingen te gast gehad, en nu doet hij hen uitgeleide. Hij gaat een stuk met hen mee. Beneden zien zij Sodom liggen. Sodom, samen met Gomorra, is – voor degenen die dit verhaal beluisterden – het beeld van het onnoemelijke kwaad dat mensen elkaar aandoen. God is daar razend over, en omdat Hij geen onrecht verdraagt en de rechtvaardigheid zelve is, openbaart hij aan Abraham zijn plan om de beide steden totaal te vernietigen,  ze met wortel en tak uit te roeien. En dan laat Abraham zich horen. Wat nu als er in die stad zich onder de boosdoeners vijftig onschuldigen bevinden? Gij die de Rechter zijt over de hele wereld kunt toch niet zo onrechtvaardig zijn dat Ge de schuldigen en de onschuldigen over een kam scheert? Ik weet dat Ge woedend zijt, God. Dat is volkomen terecht. Maar gaat uw woede nu niet te ver? Zijt ge nu niet een tikkeltje té rechtvaardig? Misschien kan een strijd van het goede tegen het kwade zó fel zijn dat hij ook wel eens een nieuw kwaad tot gevolg zou kunnen hebben?

Ik wil vandaag blijven stilstaan bij de eerste lezing, het bekende verhaal van Abraham die God tot vervelens toe blijft smeken om de goede mensen uit Sodom en Gomorra niet samen met de slechteriken te straffen. Misschien toch eerst even opnieuw het verhaal situeren.

Abraham heeft drie vreemdelingen te gast gehad, en nu doet hij hen uitgeleide. Hij gaat een stuk met hen mee. Beneden zien zij Sodom liggen. Sodom, samen met Gomorra, is – voor degenen die dit verhaal beluisterden – het beeld van het onnoemelijke kwaad dat mensen elkaar aandoen. God is daar razend over, en omdat Hij geen onrecht verdraagt en de rechtvaardigheid zelve is, openbaart hij aan Abraham zijn plan om de beide steden totaal te vernietigen,  ze met wortel en tak uit te roeien. En dan laat Abraham zich horen. Wat nu als er in die stad zich onder de boosdoeners vijftig onschuldigen bevinden? Gij die de Rechter zijt over de hele wereld kunt toch niet zo onrechtvaardig zijn dat Ge de schuldigen en de onschuldigen over een kam scheert? Ik weet dat Ge woedend zijt, God. Dat is volkomen terecht. Maar gaat uw woede nu niet te ver? Zijt ge nu niet een tikkeltje té rechtvaardig? Misschien kan een strijd van het goede tegen het kwade zó fel zijn dat hij ook wel eens een nieuw kwaad tot gevolg zou kunnen hebben?

Jezus is op weg naar Jeruzalem. Onderweg grijpen tal van ontmoetingen plaats. Mensen willen leerling worden, leerling van Jezus. In dat verband hoorden we vorige week de parabel van de barmhartige Samaritaan. De Samaritaan wordt geraakt door de ellende van de mens die langs de kant van de weg voor dood werd achter gelaten. En hij steekt de handen uit de mouwen. Hij draagt zorg voor zijn medemens. Jezus stelt hem voor als een echte leerling. Het gaat om het doen, het handelen.

“Ik wil jouw leerling zijn.” 

Mensen verlangen naar vrijheid.

Wat ze verstáán onder “vrijheid” is evenwel niet eenduidig.   Het woord is immers meerzinnig, het krijgt een andere lading naargelang de context of naargelang wie het woord in de mond neemt en het verbergt vaak ook veel ambiguïteit.

Zo betekent “vrijheid”  voor een jongere die op de drempel staat van de grote verkenning van het leven wellicht iets anders dan voor partners die hun uitgebluste relatie ervaren als een gevangenis.

En tot hoeveel verschillende politieke stromingen het woord “liberté” , het kind van de Franse revolutie, geleid heeft, valt nauwelijks te tellen.

Ook binnen het christelijk geloof komt vrijheid ter sprake.  Sommigen zullen hierop wat cynisch reageren als ze geloof ervaren als een geheel van verboden en geboden die de mens strak in het gareel houden en net onvrij aanvoelen.   Er zijn echter sterke signalen dat het christendom een bepaald soort vrijheid essentieel vindt. Denken we bv. maar aan de brieven van Paulus met uitspraken als “… voor de vrijheid heeft Christus ons vrijgemaakt.”

“Ga dan en doe gij evenzo”

Aan het begin van de oorlog in Oekraïne schatte men dat 4 miljoen Oekraïners hun land zouden ontvluchten. Dat aantal was een pijnlijke onderschatting. Nu wordt er geschat dat 12 miljoen Oekraïners hulp en bescherming nodig hebben in hun land, en dat meer dan 8 miljoen vluchtelingen onderdak zullen vinden in landen in Europa en over de hele wereld.

 De Barmhartige Samaritaan is een belangrijke streng van ons bijbelschristelijk DNA en wereldwijd de gekendste parabel. Aangezien de meeste mensen deugen -welke levensbeschouwing hen ook eigen is- beaamt zo goed als iedereen de opdracht ervan: hulp bieden aan een medemens in nood.

Soms zijn er kleine gebaren die ons onbeduidend lijken, maar die ons uiteindelijk zullen bijblijven voor de rest van ons leven. Een ervan komt me hier voor de geest. Toen ik kind was en samen met mijn grootmoeder bij haar thuis kwam, doopte deze steeds haar vingers in een klein wijwatervat naast de voordeur, vervolgens keerde ze zich naar mij of een van haar andere kleinkinderen en nodigde ons uit eveneens een kruisteken te maken. Het was haar manier om te zeggen: “Vrede aan mijn huis”. Het was belangrijk niet te vergeten dat we niet enkel in haar huis binnentraden, maar ook in een verblijfplaats waar God aanwezig was.