Het verhaal uit het Johannesevangelie over de opwekking van Lazarus is – op zijn zachtst gezegd – confronterend. Het laat de luisteraar beduusd achter, met méér vragen dan hij of zij al had over Jezus’ wonderen. Onze spontane moderne reactie is steeds: hoe moeten wij, hoe kunnen wij dergelijke verhalen verstaan? Wat willen ze ons meedelen? Vandaag horen we werkelijk een van de strafste vertellingen van Johannes: niet een genezing of een natuurwonder, maar de opwekking van een dode. De ongeloofwaardigheid stijgt ten top. Ja, waarom vertelt de evangelist ons dat?

Dat is een lang evangelie. Het handelt over “zien”. Iemand die blind is wordt bij Jezus gebracht. We zijn getuige van een vreemde manier van doen. Jezus strijkt de blinde man slijk in de ogen. Wellicht niet de meest hygiënisch verantwoorde manier om een blinde te behandelen. Er moet dus een diepere betekenis schuil gaan achter deze bizarre handeling. Het doet inderdaad denken aan het scheppingsverhaal in de bijbel waar we lezen dat God een mens boetseerde van aarde en er een levensadem in blies. Bij een stervende gaat de levensadem weg en krijgt hij een droge mond. Daarom beschouwde men in Jezus’ tijd het speeksel als gecondenseerde levensadem. Het gebaar van Jezus die slijk maakt van aarde en gecondenseerde levensadem wijst op een nieuwe schepping. De blindgeborene is van nature blind. En zie, hij wordt herschapen. Van blind wordt hij niet alleen ziende, maar helderziende. Hij kende Jezus niet. Het is maar wanneer Jezus zijn identiteit kenbaar maakt dat hij van verbijstering op de grond valt in diep respect en dankbaarheid.

Wanneer ik koppels hoor vertellen over hun eerste ontmoeting, ben ik steeds geraakt door de diversiteit aan verhalen, ook al lijken jeugdbewegingen het belangrijkste huwelijksbureau van het land te blijven. Of het nu op kamp was, tijdens een avondje uit, op een barbecue, op het werk, door middel van een app op de smartphone, de eerste ontmoeting is uniek voor elk koppel.

Beste zusters en broeders,

Gewoonlijk krijgt de passage die we zonet gehoord hebben de titel ‘Gedaanteverandering van de Heer’ mee, of met een moeilijker woord ‘Transfiguratie’. Het is een episode uit het leven van Jezus die theologen van vroeger tot nu perplex doet staan. (1) Waarom dit voorsmaakje, deze amuse-bouche, van zijn Verheerlijking – waarom niet gewoon wachten tot zijn Verrijzenis? Waarom slechts voor drie leerlingen verschijnen – Petrus, Jakobus, Johannes – en niet voor de menigte? En waarom het gesprek met Mozes en Elia?

Bijna hebben we de maand februari achter de rug. Ik weet niet of u hebt meegedaan met de tournee minerale, het initiatief van een maand zonder alcohol. Mij is het niet gelukt. Ik heb het ook niet geprobeerd. En toch klinkt er een uitdaging in door. En dat brengt een zeker ongemak met zich mee. Ook met de vastentijd die we zijn ingegaan voelen we iets dergelijks. Ongemak. 40 dagen lang.  

Wanneer ik koppels verloofden voorbereid op hun huwelijk, zeggen velen dat ze wensen te huwen in de kerk omdat ze zich kunnen vinden in de christelijke waarden. Bijgevolg is dan de vraag wat maakt dat iets een specifiek christelijke waarde is. Want vóór Christus deelden mensen al een geheel aan menselijke waarden, die op geen enkele manier christelijk waren, aangezien Christus nog geen mens was geworden in onze wereld. Sommigen zullen zeggen dat de kerk zich in de loop der eeuwen zekere menselijke waarden heeft eigengemaakt en deze heeft gekerstend, wat wil zeggen dat ze deze is gaan uitleggen met Christus’ leven als vertrekpunt. Nochtans hebben nieuwe waarden hun intrede gedaan met de komst van Christus en dient men te erkennen dat in de loop der eeuwen deze aanvaard en ingeburgerd zijn geraakt in vele samenlevingen en culturen. Christenen, evenals mensen van andere levensbeschouwelijke overtuigingen, delen deze waarden en stellen zich zelfs geen vragen meer over hun oorsprong.

Een van mijn leermeesters, een wijze universiteitsprofessor met veel gezond verstand, heeft me ooit gezegd: “Gewoon goed, is ook goed”. Ik had hem mijn twijfel en mijn bezorgdheid toevertrouwd over een studie die ik onder zijn leiding aan het maken was. ‘Zijn mijn gedachten wel origineel en goed genoeg?’, vroeg ik hem. Ik was er echt niet gerust over. En toen kwam dat verlossende “gewoon goed, is ook goed”. We hebben er met elkaar nooit meer over gepraat. Maar ik herinner me heel goed dat zijn uitspraak mij op dat moment hielp om rustig te worden en mijn eigendunk te relativeren. Maar evenzeer ontlokte die uitspraak bij mij de reactie dat mijn studie toch wel iets meer mocht zijn dan het gewone. Dat dubbele gevoel van enerzijds ‘ik ben slechts die en ik moet daar tevreden mee zijn’ en anderzijds ‘ik kan en wil zeker beter doen’.

Zijn wij mensen het zout der aarde? Zijn wij mensen het licht van de wereld? Een mens is ook in onze huidige samenleving ’n eeuwige geliefde van God. Dat is en blijft hij. Hoe kan hij leren leven naar Gods welbehagen? Hoe kan onze apostolische inzet hem ten goede komen? Hoe kunnen we zout en licht zijn in deze samenleving? Een leven leiden naar Gods welbehagen, daar gaat het om in de Kerk en alle gelovigen zijn geroepen om daarvan  ‘n voorbeeld te zijn.

Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen
Deze passage uit het evangelie van Matteüs die we vandaag lezen is het eerste deel van Jezus' bergpreek. Jezus heeft deze specifieke indeling van de zaligsprekingen niet uitgevonden. Het Oude Testament en de psalmen bevatten allemaal zaligsprekingen. Ze dienen als een middel om mensen te leren wie door God erkend zal worden.
De armen van hart, de zachtmoedigen en de verdrukten zijn geen personen die wij gewoonlijk als gezegend of vrolijk beschouwen, zoals blijkt uit deze lezing, die wij snel opmerken. Dit evangelie is gevuld met onverwachte wendingen, en weinig van wat de wereld zou kunnen definiëren als geluk is te vinden in Jezus' ontwerp voor geluk.
"Gezegend" kan ook tevredenheid, voorspoed of gunst betekenen. Met andere woorden, Jezus beweert dat zij die arm zijn, in rouw leven en vervolgd worden, hemelse gunst zullen ervaren. De mensen die Jezus die dag hoorden, vonden dit nieuws misschien zowel welkom als onverwacht.

Als het over het rijk Gods gaat, dan wil Jezus dat iedereen er bij hoort. Dat horen we vandaag bij de evangelist Matteus. Zebulon en Naftali zijn twee stammen aan de rand van de joodse gemeenschap. Ze zijn meer geïnteresseerd in lucratieve handel met de koopvaardijschepen die langs hun kusten voeren dan ze begaan zijn met religieuze zaken. Jezus wil hen er ook bij wanneer hij het rijk van God aankondigt.

Zo’n twintig jaar geleden heb ik tijdens een zondagsviering een verbazende, ja, zelfs bevreemdende ervaring meegemaakt. Voor mij, zat een jongen die niet ophield me indringend aan te kijken. En dat vanaf het begin van de eucharistie. Het was onmogelijk aan hem te ontsnappen. Telkens wanneer mijn blik over de mensen heen ging, kruiste deze de zijne. Het stoorde me, omdat ik niet begreep waarom zijn blik met zulke intensiteit en fixatie op mij rustte. Ik moet u bekennen dat er best wat kwade gedachten door mijn geest zijn geflitst tijdens het eucharistisch gebed, toen ik moest vaststellen dat hij me nog steeds aankeek. In mij voelde ik zenuwachtigheid opkomen. Groot was dan ook mijn verbazing toen ik ontdekte, bij het uitreiken van de communie, wanneer hij zich omdraaide om opnieuw naar zijn plaats te gaan, dat hij hoorapparaten droeg. Vanaf het begin van de Mis had hij mijn lippen gelezen. Op dat moment begreep ik waarom hij me zo intens had aangekeken. Door zijn ogen kon hij me horen. Hij was doof.

“Openbaring des Heren”: zo klinkt het dezer dagen in de oosters orthodoxe kerk. Het klinkt veel plechtiger dan wat wij simpelweg de geboorte van Jezus noemen. En toch is hetzelfde bedoeld. De geboorte van een weerloos, kwetsbaar kind die prins van vrede wordt genoemd. Het klinkt wrang in deze dagen waarin oorlog en vernietiging zoveel levens kapot maken. En toch wordt deze geboorte het feest van de “openbaring” genoemd. Dat blijven we zeggen ook al lijkt het licht van de vrede veraf.