De bril van Lukas

Er zijn mensen die hun bril boven op hun hoofd zetten. Willen zij naar de wolken kijken, of is het uit schrik dat de hemel op hun kop zal vallen ? Zien zij daarmee iets wat mij ontgaat ? Is hun blik wijder, een groter perspectief ? Ik weet het niet. Het ziet er altijd wat vreemd uit.

Lukas draagt ook een bril. Maar niet boven op zijn kop. Van in het begin van zijn evangelie voel je dat hij een dubbele focus heeft. Hij ziet heel kortbij en scherp. Hij ziet mensen die ongezien zijn. Arme mensen, mensen met groot verdriet, mensen aan de rand, zieken, melaatsen, lammen, herders, mensen die honger lijden, die beschimpt, gemarginaliseerd worden. Ik heb mij dikwijls afgevraagd hoe bij iemand zo’n gevoeligheid kan ontstaan, niet enkel een eerste medelijden, maar een gevoeligheid die een beslissing teweeg brengt in iemands leven. Lukas zal uitdrukkelijk voor die mensen kiezen. Dat wordt bij hem een levenshouding, een vorm van geloven. Voor hen zoekt hij een boodschap die betekenis zal krijgen. Nu, en straks.

Bij het beluisteren van het evangelie komen de laatste woorden in me op van Steve Jobs, de na een lange ziekte overleden stichter van Apple. Hij schreef het volgende: “In de ogen van anderen, is mijn leven het symbool geworden van succes. Nochtans heb ik naast mijn werk slechts weinig vreugde gekend. Tenslotte is mijn rijkdom niets meer dan een gegeven waaraan ik gewend ben geraakt. Op dit moment, neergelegen op mijn hospitaalbed en mijn leven overpeinzend, geef ik me er rekenschap van dat alle lofprijzingen en rijkdom waar ik zo fier op was, veranderd zijn in iets onbetekenends tegenover de dood die op me wacht. Het is slechts nu dat ik begrijp, dat wanneer men voldoende geld heeft verworven voor de rest van zijn leven, we eigenlijk andere doelen moeten nastreven die niets met financiële rijkdom van doen hebben. Het gaat om andere, belangrijkere zaken: bijvoorbeeld een liefdesgeschiedenis, kunst, dromen uit onze kindertijd… God heeft ons zo geschapen dat we de liefde in het hart van elkeen van ons kunnen voelen, en niet de luchtkastelen gebouwd op het losse zand van de beroemdheid of het geld die ik verworven heb; ik zal ze toch niet met me kunnen meenemen.

Eind juli is de zomer op zijn hoogtepunt gekomen. Ook al lijkt het nog veraf, we weten dat het binnen enkele weken herfst zal worden. Het boek Prediker, waaruit de eerste lezing genomen werd, wordt in de synagoge gelezen in het najaar, tijdens het zeven dagen durende Loofhuttenfeest. Tijdens het Sukkot- of Loofhuttenfeest wordt herdacht dat de Israëlieten veertig jaar lang, onder de bescherming van de Levende, rondtrokken en verbleven in tenten of hutten. Tussen de uittocht uit het slavenhuis en de intocht in het beloofde land ligt de lange tocht door de woestijn. In de woestijn vindt de confrontatie plaats met zowel de vluchtigheid als de moeizaamheid van het bestaan. Net als antwoordpsalm 90 (toegeschreven aan Mozes) drukt het boek Prediker de zwaarte en moeizaamheid van het bestaan uit: “ijdelheid der ijdelheden, alles is ijdel”. Het lijkt geen vrolijke boodschap, zo in deze vakantieperiode.

Ik wil vandaag blijven stilstaan bij de eerste lezing, het bekende verhaal van Abraham die God tot vervelens toe blijft smeken om de goede mensen uit Sodom en Gomorra niet samen met de slechteriken te straffen. Misschien toch eerst even opnieuw het verhaal situeren.

Abraham heeft drie vreemdelingen te gast gehad, en nu doet hij hen uitgeleide. Hij gaat een stuk met hen mee. Beneden zien zij Sodom liggen. Sodom, samen met Gomorra, is – voor degenen die dit verhaal beluisterden – het beeld van het onnoemelijke kwaad dat mensen elkaar aandoen. God is daar razend over, en omdat Hij geen onrecht verdraagt en de rechtvaardigheid zelve is, openbaart hij aan Abraham zijn plan om de beide steden totaal te vernietigen,  ze met wortel en tak uit te roeien. En dan laat Abraham zich horen. Wat nu als er in die stad zich onder de boosdoeners vijftig onschuldigen bevinden? Gij die de Rechter zijt over de hele wereld kunt toch niet zo onrechtvaardig zijn dat Ge de schuldigen en de onschuldigen over een kam scheert? Ik weet dat Ge woedend zijt, God. Dat is volkomen terecht. Maar gaat uw woede nu niet te ver? Zijt ge nu niet een tikkeltje té rechtvaardig? Misschien kan een strijd van het goede tegen het kwade zó fel zijn dat hij ook wel eens een nieuw kwaad tot gevolg zou kunnen hebben?

Ik wil vandaag blijven stilstaan bij de eerste lezing, het bekende verhaal van Abraham die God tot vervelens toe blijft smeken om de goede mensen uit Sodom en Gomorra niet samen met de slechteriken te straffen. Misschien toch eerst even opnieuw het verhaal situeren.

Abraham heeft drie vreemdelingen te gast gehad, en nu doet hij hen uitgeleide. Hij gaat een stuk met hen mee. Beneden zien zij Sodom liggen. Sodom, samen met Gomorra, is – voor degenen die dit verhaal beluisterden – het beeld van het onnoemelijke kwaad dat mensen elkaar aandoen. God is daar razend over, en omdat Hij geen onrecht verdraagt en de rechtvaardigheid zelve is, openbaart hij aan Abraham zijn plan om de beide steden totaal te vernietigen,  ze met wortel en tak uit te roeien. En dan laat Abraham zich horen. Wat nu als er in die stad zich onder de boosdoeners vijftig onschuldigen bevinden? Gij die de Rechter zijt over de hele wereld kunt toch niet zo onrechtvaardig zijn dat Ge de schuldigen en de onschuldigen over een kam scheert? Ik weet dat Ge woedend zijt, God. Dat is volkomen terecht. Maar gaat uw woede nu niet te ver? Zijt ge nu niet een tikkeltje té rechtvaardig? Misschien kan een strijd van het goede tegen het kwade zó fel zijn dat hij ook wel eens een nieuw kwaad tot gevolg zou kunnen hebben?

Jezus is op weg naar Jeruzalem. Onderweg grijpen tal van ontmoetingen plaats. Mensen willen leerling worden, leerling van Jezus. In dat verband hoorden we vorige week de parabel van de barmhartige Samaritaan. De Samaritaan wordt geraakt door de ellende van de mens die langs de kant van de weg voor dood werd achter gelaten. En hij steekt de handen uit de mouwen. Hij draagt zorg voor zijn medemens. Jezus stelt hem voor als een echte leerling. Het gaat om het doen, het handelen.

“Ik wil jouw leerling zijn.” 

Mensen verlangen naar vrijheid.

Wat ze verstáán onder “vrijheid” is evenwel niet eenduidig.   Het woord is immers meerzinnig, het krijgt een andere lading naargelang de context of naargelang wie het woord in de mond neemt en het verbergt vaak ook veel ambiguïteit.

Zo betekent “vrijheid”  voor een jongere die op de drempel staat van de grote verkenning van het leven wellicht iets anders dan voor partners die hun uitgebluste relatie ervaren als een gevangenis.

En tot hoeveel verschillende politieke stromingen het woord “liberté” , het kind van de Franse revolutie, geleid heeft, valt nauwelijks te tellen.

Ook binnen het christelijk geloof komt vrijheid ter sprake.  Sommigen zullen hierop wat cynisch reageren als ze geloof ervaren als een geheel van verboden en geboden die de mens strak in het gareel houden en net onvrij aanvoelen.   Er zijn echter sterke signalen dat het christendom een bepaald soort vrijheid essentieel vindt. Denken we bv. maar aan de brieven van Paulus met uitspraken als “… voor de vrijheid heeft Christus ons vrijgemaakt.”

“Ga dan en doe gij evenzo”

Aan het begin van de oorlog in Oekraïne schatte men dat 4 miljoen Oekraïners hun land zouden ontvluchten. Dat aantal was een pijnlijke onderschatting. Nu wordt er geschat dat 12 miljoen Oekraïners hulp en bescherming nodig hebben in hun land, en dat meer dan 8 miljoen vluchtelingen onderdak zullen vinden in landen in Europa en over de hele wereld.